Het Prinses Máxima Centrum distantieerde zich op 11 juni 2024 van het artikel Excess mortality across countries in the Western World since the COVID-19 pandemic: ‘Our World in Data’ estimates of January 2020 to December 2022 in BMJ Public Health van 3 juni 2024, omdat de inhoud te ver afstond van de expertise van het centrumen er twijfels waren over de wetenschappelijke kwaliteit. Het Prinses Máxima Centrum kondigde op dat moment ook onderzoek aan naar de wetenschappelijke kwaliteit en integriteit van het onderzoek. In het kader hiervan heeft de CWI gesproken met de twee onderzoekers die hebben bijgedragen aan het artikel en nog in dienst zijn van het Prinses Máxima Centrum.
In het onderzoek stelt de CWI vast dat, hoewel geen schending van de wetenschappelijke integriteit is geconstateerd, er wel op onderdelen meerdere normen van de Nederlandse Gedragscode Wetenschappelijke Integriteit zijn geschonden bij de totstandkoming van de publicatie. Tegelijkertijd stelt de CWI dat geen sprake is van opzet, plagiaat of het vervalsen van data door de medewerkers van het Prinses Máxima Centrum. Daarom vindt zij dat het gedrag van die medewerkers niet kan worden gekwalificeerd als schending van wetenschappelijke integriteit. Het onderzoek van de CWI is afgerond, maar is nog niet definitief. Zo is het voor betrokkenen nog mogelijk om de uitkomsten van het onderzoek ter beoordeling voor te leggen aan het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit. Na definitieve afronding zal het Prinses Máxima Centrum vervolgens de bevindingen en het oordeel (geanonimiseerd) openbaar maken.
Duurzaam verbeteren
Naar aanleiding van de publicatie en volgend op het advies van de Commissie Wetenschappelijke Integriteit (CWI) zijn een aantal interne procedures aangescherpt en werkt het Prinses Máxima Centrum aan verbeteringen in de procedures rond wetenschappelijke artikelen en het onderzoek dat hieraan ten grondslag ligt. Deze aanpassingen zijn bedoeld om de wetenschappelijke kwaliteit verder te borgen.
René Medema, Chief Scientific Officer (CSO), legt uit:
“Ons wetenschappelijk onderzoek moet altijd voldoen aan de hoogste standaarden. Dat is essentieel om onze missie waar te maken. Dat er tekortkomingen hebben plaatsgevonden betreuren we en daarmee spreek ik ook voor onze betrokken medewerkers. Het advies van de CWI en onze eigen evaluaties hebben ons geholpen om op een aantal plekken duurzame verbeteringen door te voeren die deze standaarden waarborgen. Dit komt uiteindelijk de wetenschappelijke output van ons gehele centrum ten goede.”
Concrete verbeteringen
Het Prinses Máxima Centrum heeft de volgende maatregelen genomen en deels al geïmplementeerd:
- Versterking van de gedragscode: Een programma brengt de principes van de Scientific Integrity Code breder en dieper onder de aandacht. En versterkt het bewustzijn hieromtrent.
- Inzicht in lopend onderzoek: Er is een repository ontwikkeld waarin alle lopende onderzoeken en publicatietermijnen worden bijgehouden. Dit bevordert transparantie en consistentie. Artikelen worden grondiger intern gescreend voordat ze uitgestuurd worden voor publicatie.
- Betere taakverdeling: Er komt een betere taakverdeling binnen ons onderzoek op het gebied van zorg voor kinderen met kanker in lage- en middeninkomenslanden. Onder leiding van de Raad van Bestuur, en in het bijzonder de Chief Scientific Officer (CSO), werken we aan een evenwichtigere verdeling van taken en verantwoordelijkheden. Dit doen we om de kwaliteit van ons werk beter te waarborgen. Taken worden anders belegd, zodat we onze expertise op het gebied van onderzoek naar de kwaliteit van zorg voor kinderen met kanker in lage- en middeninkomenslanden nog effectiever kunnen inzetten.
Medema benadrukt: “Deze maatregelen passen bij onze groei sinds de oprichting in 2018. Tegelijkertijd willen we leren van gebeurtenissen uit het verleden, zodat we als organisatie sterker worden.”
Terugtrekken publicatie
De auteurs hebben kort na de publicatie het tijdschrift BMJ Public Health verzocht het artikel terug te trekken, vanwege het feit dat het artikel leidt tot misinterpretatie en een ten gevolge daarvan mogelijk afnemende bereidheid tot vaccinatie. Hierbij waren zij bereid, en dit zijn zij nog steeds, om zich publiekelijk te distantiëren van de misvatting dat de oversterfte zou kunnen worden verklaard door vaccinaties. Ten tijde van schrijven van het onderzoeksrapport is het artikel (nog) niet teruggetrokken door het tijdschrift.